“มวยไทย มรดกไทย มรดกโลก” เป็นคำที่แฟนมวยทุกคนต่างเคยได้ยินและภาคภูมิใจ ในมรดกทางวัฒนธรรมด้านศิลปะการต่อสู้ที่สืบทอดมาแต่โบราณ ซึ่งแต่โบราณนานมานั้นมวยถือเป็นวิชาที่สำคัญต่อชีวิตของผู้คนในสมัยนั้นมาก เพราะในยุคที่บ้านเมืองยังเต็มไปด้วยศึกสงคราม มวยถือเป็นหนึ่งในอาวุธที่ใช้ป้องกันชาติ และยังเป็นใบเบิกทางของชายไทยเพื่อก้าวหน้าในการไขว่คว้าเกียรติยศและตำแหน่งในทางทหารอีกด้วย ดังนั้นวิชามวยในอดีตจึงเป็นศาสตร์หนึ่งที่สำคัญจนต้องมีการ เสาะแสวงหาสำนักหรือยอดครูมวยที่จะประสิทธิ์ประสาทวิชาให้ แม้ว่าจะแลกมาด้วยความยากลำบากเพียงใด ซึ่งต่างจากปัจจุบันที่มีค่ายมวยเปิดสอนกันอยู่ทั่วทั้งเมือง
สำหรับมวยไทยในสมัยโบราณนั้นเล่าขานกันมาว่า แบ่งออกเป็นสายต่าง ๆ ตามครูมวยในแต่ละท้องถิ่น ส่วนที่ยอมรับกันว่าคือสุดยอดมวยของไทยนั้นมีสี่สายด้วยกัน โดยแต่ละสายต่างก็มีจุดเด่นที่แตกต่างกันออกไปตามคำกล่าวที่ว่า “หมัดหนักโคราช – ฉลาดลพบุรี – ท่าดีไชยา – ไวกว่าท่าเสา” ซึ่งจุดเด่นของแต่ละสายก็คือ
1.หมัดหนักโคราช
มวยโคราชเป็นสายที่ใช้การฝึกร่างกายให้แข็งแกร่ง และบุกด้วยพละกำลังและความหนักหน่วง ที่คนรุ่นหลังอย่างเราได้ยินกันติดหูก็คือ “หมัดเขวี้ยงควาย” หรือ “หมัดเหวี่ยงควาย” นั่นเอง ถือเป็นมวยที่เน้นความแข่งแกร่งของร่างกายเป็นหลัก และจัดการคู่ชกด้วยความหนักหน่วง แบบว่าไม่ต้องลีลาเยอะ ขอเน้น ๆ ซักสองสามหมัดรู้เรื่องกันไปเลย
2.ฉลาดลพบุรี
มวยลพบุรีเป็นมวยที่เต็มไปด้วยชั้นเชิงและพลิกแพลง ฉลาดในการออกอาวุธ เคลื่อนตัวหลบหลีกได้คล่องแคล่วว่องไว ทั้งจังหวะออกอาวุธและป้องกัน อีกทั้งยังเป็นมวยที่ต้องฝึกฝนให้ใช้สายตาดีอีกด้วย ด้วยความที่มวยลพบุรีเป็นมวยที่เต็มไปด้วยชั้นเชิงและการเคลื่อนที่และสายตา จึงเป็นมวยที่สามารถต่อยอดสู่มวยไทยสมัยใหม่และมวยสากลได้เป็นอย่างดี
3.ท่าดีไชยา
ยอดมวยจากแดนใต้ต้องยกให้มวยไชยา ซึ่งเป็นมวยที่มีท่วงท่าการขึ้นมวยที่สวยงาม โดยจุดเด่นของมวยไชยาคือรุกและรับพร้อมกันไปในตัว ที่เรียกกันว่า “ป้อง ปัด ปิด เปิด” ด้วยทุกส่วนของร่างกาย ตามลักษณะท่าทางที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งมวยไชยายังมีการใช้เทคนิคการทุ่ม การทับ การจับ การหักเข้ามาร่วมอีก
4.ไวกว่าท่าเสา
มวยท่าเสาหรือมวยพระยาพิชัยดาบหักนั่นเอง มีต้นกำเนิดจากท่าเสา (ปัจจุบันอยู่ในอำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์) ถือเป็นมวยที่มีเอกลักษณ์อยู่ที่การใช้ความว่องไว ทั้งในจังหวะหลบหลีกและการชิงจังหวะเข้าทำ โดยมีคำโบราณกล่าวถึงมวยสายนี้ว่า “มวยลาวแกมไทย ตีนไวเหมือนหมา” อันสื่อถึงความว่องไวของมวยท่าเสานั่นเอง
ปัจจุบันด้วยลักษณะความต้องการจากมวยเปลี่ยนไป และถูกนำมาใช้ในแง่ของการกีฬาและออกกำลังกายแทน ด้วยวิทยาศาสตร์การกีฬาจึงได้มีการนำจุดเด่นของมวยเหล่านี้มาฝึกผสมผสานกัน จนเป็นมวยไทยในปัจจุบัน ซึ่งไม่สามารถจะแยกเอกลักษณ์ของแต่ละสายได้เหมือนเมื่อก่อน แต่กลับมีความครบเครื่องมากกว่า ที่เรียกกันว่า “มวยพละศึกษา”นั่นเอง ซึ่งถือเป็นมวยที่สอนกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน แต่ก็ต้องบอกว่าที่มาของมวยไทยในวันนี้ ล้วนมีที่มาจากยอดมวยไทยสี่สายที่ได้รับการถ่ายทอดส่งต่อมาจากบรรพบุรุษของไทยเราทั้งสิ้น
